Stany Zjednoczone od dekad stosują różne jawne i tajne metody eliminacji rządów i sił politycznych, które uznają za zagrożenie dla swoich interesów. Celem jest utrzymanie hegemonii, kontrola zasobów naturalnych i zapobieganie ekspansji konkurencyjnych bloków. Podczas Zimnej Wojny chodziło o blok socjalistyczny, skupiony wokół Związku Radzieckiego. Współcześnie chodzi głównie o Chińską Republikę Ludową, Federację Rosyjską i ich sojuszników, a także inne siły nieprzychylne amerykańskiej hegemonii.

Nie zawsze mamy do czynienia z działaniami bezpośrednimi, czy jednoznacznymi, nie zawsze też kończą się one sukcesem. Jednak zwykle odbywają się one według pewnego powtarzającego się, wypróbowanego wielokrotnie, schematu i składają się z kilku kluczowych etapów.

Etap 1. Delegitymizacja
Przywódcę niewygodnego rządu demonizuje się w mediach, oskarżając o korupcję, łamanie praw człowieka, zapędy dyktatorskie (np. Husajn, Kaddafi, al-Assad, Maduro, Putin, Łukaszenka). Podważa się wyniki wyborów, wspiera lokalną opozycję w oskarżeniach o fałszerstwo (np. Serbia, Milošević 2000; Ukraina, Janukowycz 2004, Iran, Ahmadineżad 2009; Wenezuela, Maduro 2018-19; Boliwia, Morales 2019; Białoruś, Łukaszenka 2022). Finansuje się antyrządową kampanię propagandową w mediach społecznościowych, często z udziałem trolli, botów i fałszywych kont (np. Kuba – projekt “ZunZuneo” 2010-2012; Iran – operacja “Anti-Iran Disinformation” 2018-19; Wenezuela – ataki na Maduro 2019-20; Rosja 2011-2021; Hong Kong 2019-20; Białoruś 2020). Niewygodny rząd przedstawia się jako nieudolny, skorumpowany i sterowany z zewnątrz, na przykład Rosję.

Etap 2. Presja ekonomiczna
Stosuje się sankcje ekonomiczne, osłabia walutę, podnosi oprocentowanie kredytów, zamraża aktywa, blokuje dostęp do rynków finansowych (na Rosję w 2014 r. – po aneksji Krymu, nałożenie sankcje na banki, przedsiębiorstwa i osoby związane z Putinem, zamrożenie aktywów rosyjskich wartości 300 mld dolarów, odcięcie od systemu SWIFT 2022; Iran 1979, 2018; Wenezuela 2017-19; Kuba 1960, 2021; KRLD od 2006; Syria 2011).

W celu uzyskania izolacji międzynarodowej niewygodnego rządu, wywiera się nacisk na sojuszników, by zerwali kontakty handlowe (np. Rosja po 2022 – presja na UE, Japonię, Koreę Płd i inne kraje; Iran – presja na UE i Azję w 2018; Chiny – presja na UE, Australię, Kanadę, Japonię – bojkot 5G i Huawei 2018-2022; Wenezuela – presja na kraje Ameryki Łacińskiej i UE 2019; Kuba – presja na sojuszników USA od 1960). Manipuluje się rynkami, w celu zaniżenia ceny ropy, gazu, czy innego surowca, żeby uderzyć w dochody z eksportu (np. ZSRR – spadek cen ropy 1980-86; Rosja – krach na rynku ropy 2014-16). Rzadziej stosuje się sabotaż finansowy, na przykład spekulacyjne ataki na walutę. Gospodarka nominalnie niepodległego państwa pozostaje podporządkowana interesom USA, często poprzez dominację korporacji i finansowych instytucji zachodnich. Wszystko to osłabia gospodarkę, uderza w ludność, która na skutek zubożenia, może zwrócić się przeciwko swojemu rządowi.

Etap 3. Podsycanie napięć wewnętrznych
Za pomocą różnych organizacji, będącymi narzędziami wpływu (USAID, NED, CIA) finansuje się i wspiera opozycję, która może obalić rząd. Finansuje się ruchy “prodemokratyczne”, organizuje protesty i “kolorowe rewolucje” (np. Ukraina, Pomarańczowa Rewolucja 2004-5; Euromajdan 2013-14; Gruzja, Rewolucja Róż 2003; Kirgistan, Rewolucja Tulipanów 2005; Arabska Wiosna 2010-13; Białoruś 2020-21; Hong Kong 2019-20; Kazachstan – próba kolorowej rewolucji 2022). Zachęca się do strajków, destabilizuje sytuację wewnętrzną wykorzystując na przykład podziały etniczne. Przeprowadza się ataki pod tak zwaną fałszywą flagą, które są prowokacjami mającymi na celu oskarżenie rządu o brutalność (np. Operacja Northwoods – próba oskarżenia Kuby o ataki terrorystyczne na obywateli amerykańskich 1962; Incydent w Zatoce Tonkińskiej – pretekst do wojny w Wietnamie 1964; Wojna w Iraku – fałszywe oskarżenie o produkcję broni masowego rażenia 2003; Ataki chemiczne w Syrii 2013, 2017, 2018; Strzały na Majdanie – fałszywe oskarżenie rządu Janukowycza 2014; Masakra w Damaszku – fałszywe oskarżenie uzasadniające interwencję NATO 2012).

Etap 4. Zamach stanu
Korumpuje się armię, zachęca dowódców do przewrotu (np. Iran, Operacja Ajax, przewrót przeciwko Mossadeghowi 1953; Gwatemala, obalenie prezydenta Arbenza 1954; Brazylia, zamach stanu przeciwko Goularto 1964; Chile, obalenie Allende 1973; Argentyna 1976; Turcja 1980; Wenezuela – próby przekupienia wojskowych przeciwko Chavezowi i Maduro). Tworzy się rządy tymczasowe instalując proamerykańskich polityków (np. Iran, powrót szacha 1953; Gwatemala, reżim Armasa 1954; Kongo, reżim Mobuto 1965; Chile, reżim Pinocheta 1973; Irak, rząd Allawi 2003-4; Ukraina, rząd Jaceniuka po Majdanie 2014; Afganistan, rząd Karzaja 2001-14; Wenezuela, próba stworzenia “rządu” Guaido 2019). Jeśli inne metody zawiodą – dokonuje się bezpośredniej interwencji militarnej.

Etap 5. Interwencja militarna (plan B)
Interwencja militarna, zwana często “operacją humanitarną”, może odbyć się pod pretekstem obrony praw człowieka (np. Jugosławia, interwencja NATO w Kosowie 1999. Irak, inwazja 2003; Libia 2011; Somalia 1992; Rwanda – brak interwencji podczas ludobójstwa 1994; Haiti, interwencja po trzęsieniu ziemi 2010). Interwencja może być pośrednia i polegać na wspieraniu sił partyzanckich, czy rebelianckich (np. Afganistan 1979-89; Nikaragua 1981-90; Syria od 2011; Libia 2011; Jemen od 2015) lub rozpętaniu tzw. wojny zastępczej (np. Wietnam; Afganistan). W końcu nastąpić może bombardowanie i inwazja zakończone całkowitym przejęciem kraju.

Etap 6. Rząd marionetkowy

Ostatnim etapem, który zapewnia długotrwałe podporządkowanie kraju interesom amerykańskim jest zainstalowanie kompradorskiego rządu marionetkowego. Taki rząd wprowadza neoliberalną politykę prywatyzacji w tym deindustrializacji (np. w Polsce po ‘89 zlikwidowano 8500 zakładów pracy) i wyprzedawania zasobów (np. Chile 1973; Rosja lata ‘90). Nad opanowanym krajem kontrolę utrzymuje się za pośrednictwem ambasad, konsulatów oraz różnego rodzaju doradców. Nad edukacją, mediami i gospodarką pieczę sprawuje tzw. społeczeństwo obywatelskie, reprezentowane przez organizacje pozarządowe (NGOsy). Dodatkowo wzmacnia się obecność amerykańskich baz wojskowych, aby zapobiec ewentualnym „odchyleniom” od pożądanej linii politycznej w przyszłości. Kraje przekształcone w ten sposób w neokolonie nadal eksportują surowce i produkty niskoprzetworzone, podczas gdy importują drogie towary przetworzone, co prowadzi do chronicznego deficytu handlowego i pogłębia zależność ekonomiczną.

Poznanie „instrukcji obsługi” pozbywania się niewygodnych rządów, czyli takich, które dbają o swój kraj, a nie o interesy USA, z pewnością pozwala na głębsze zrozumienie współczesnej polityki międzynarodowej, strategii i rzeczywistych celów Stanów Zjednoczonych.

Nie chodzi tu bowiem o demokrację czy prawa człowieka, lecz o rozszerzanie wpływów amerykańskiego Deep State w każdym kraju, z którego USA pragną czerpać korzyści ekonomiczne.

Poniżej znajduje się weryfikacja kluczowych informacji z artykułu wraz z odnośnikami do źródeł. Ze względu na złożoność tematu i kontrowersje historyczne, niektóre kwestie pozostają przedmiotem debaty akademickiej lub politycznej. Źródła dobrano pod kątem wiarygodności (dokumenty rządowe, badania naukowe, renomowane media).

Etap 1: Delegitymizacja

1. Przykład Husajna i Iraku:
   • Oskarżenia o broń masowego rażenia przed inwazją na Irak w 2003 r. zostały zdementowane m.in. przez raport Senatu USA (2016):
     Senate Report on Iraq WMD Intelligence Failures.
   • Analiza mediów: The New York Times przyznał się do nierzetelnego relacjonowania przed wojną:
     NYT: The Times and Iraq.
2. Wybory w Wenezueli (2018-19):
   • Unia Europejska i USA nie uznały wyborów za wolne:
     UE o wyborach w Wenezueli.
3. Projekt ZunZuneo (Kuba):
   • Associated Press ujawnił tajny program USAID:
     AP: US Secretly Created ‘Cuban Twitter’.

Etap 2: Presja ekonomiczna

1. Sankcje przeciwko Rosji (2014–2022):
   • Oficjalne dokumenty Departamentu Skarbu USA:
     U.S. Treasury – Russia Sanctions.
2. Spadek cen ropy w latach 80. (ZSRR):
   • Analiza ekonomiczna: Foreign Affairs wskazuje na rolę USA i Arabii Saudyjskiej:
     The Oil Weapon Won the Cold War?.
3. Blokada SWIFT wobec Rosji (2022):
   • Komunikat UE:
     EU Restricts SWIFT Access for Russian Banks.

Etap 3: Podsycanie napięć wewnętrznych

1. Kolorowe rewolucje (Ukraina, Gruzja):
   • Badania naukowe:
     McFaul, M. (2007). Ukraine’s Orange Revolution.
     Stanford University.
2. Operacja Northwoods (Kuba):
   • Dokumenty CIA odtajnione w 1997 r.:
     National Security Archive – Northwoods.
3. Finansowanie opozycji przez NED:
   • Oficjalne raporty National Endowment for Democracy:
     NED Annual Reports.

Etap 4: Zamach stanu

1. Operacja Ajax (Iran, 1953):
   • Dokumenty CIA odtajnione w 2013 r.:
     CIA Acknowledges Role in 1953 Iran Coup.
2. Zamach w Chile (1973):
   • Raport Churcha (1975) ujawnił zaangażowanie USA:
     Church Committee Reports.

Etap 5: Interwencja militarna

1. Inwazja na Irak (2003):
   • Brak dowodów na broń masowego rażenia:
     Raport Chilcota (Wielka Brytania).
2. Libia (2011):
   • Rezolucja ONZ nr 1973:
     UN Resolution 1973.

Etap 6: Rząd marionetkowy

1. Neoliberalne reformy w Chile (Pinochet):
   • Książka Naomi Klein Doktryna szoku:
     The Shock Doctrine (2007).
2. Przykład Polski po 1989 r.:
   • Analiza deindustrializacji:
     Raport OECD o transformacji w Polsce.

Kontrowersje i debaty

• Głębokie Państwo (Deep State): Koncepcja ta jest często kwestionowana w głównym nurcie nauki. Badacze jak Anne Norton (Uniwersytet Princeton) wskazują na jej mitologizację:
  Norton: Thinking About the Deep State.
• Rola organizacji pozarządowych: Raporty The Guardian o wpływie USAID na Białoruś (2020):
  US Funding Belarus Opposition.

Wnioski:

Większość opisanych w artykule metod znajduje potwierdzenie w dokumentach historycznych, raportach rządowych lub badaniach naukowych. Niektóre kwestie (np. motywacje USA) pozostają przedmiotem sporów ideologicznych.

Bibliografia:

Senate Report on Iraq WMD Intelligence Failures.
NYT: The Times and Iraq.
UE o wyborach w Wenezueli.
AP: US Secretly Created ‘Cuban Twitter’.
U.S. Treasury – Russia Sanctions.
The Oil Weapon Won the Cold War?.
EU Restricts SWIFT Access for Russian Banks.
Stanford University.
National Security Archive – Northwoods.
NED Annual Reports.
CIA Acknowledges Role in 1953 Iran Coup.
Church Committee Reports.
Raport Chilcota (Wielka Brytania).
UN Resolution 1973.
The Shock Doctrine (2007).
Raport OECD o transformacji w Polsce
Norton: Thinking About the Deep State.
US Funding Belarus Opposition.