1. Kontynuacja zbrodni po 1944 roku: Lubelszczyzna, Bieszczady, Podkarpacie
Po wkroczeniu Armii Czerwonej i powstaniu tzw. Polski Ludowej, UPA kontynuowała zbrodnie ludobójcze, próbując powstrzymać repatriację Ukraińców do ZSRR i utrzymać wpływy w południowo-wschodniej Polsce.
a) Zakres działań UPA (1944–1947):
- UPA przeprowadziła około 1 300 napadów na wsie i miasta na terytorium Polski,
- spalono kilkaset wsi (np. Baligród, Jabłonki, Zawadka Morochowska, Wołkowyja),
- zabito od 4 do 6 tys. Polaków, w tym kobiety i dzieci.
b) Przykładowe masakry:
- Baligród, 1944: 44 Polaków zamordowanych po modlitwie w cerkwi greckokatolickiej.
- Zawadka Morochowska (1946): seria pacyfikacji – zamordowano kilkudziesięciu mieszkańców, często po torturach.
- Cisna, Jabłonki, Jasiel: zasadzki na oddziały Wojska Polskiego, rabunki i uprowadzanie ludności.
Ofiary były zabijane brutalnie: przez poderżnięcie gardła, wbijanie gwoździ, przypalanie żelazem, rozrywanie końmi czy rozrywanie wnętrzności – metody te miały wywołać psychologiczny terror.
2. Antypolska propaganda i ulotki UPA
UPA prowadziła intensywną działalność propagandową, zwłaszcza przez:
- ulotki i plakaty rozrzucane w lasach i wsiach,
- rozgłośnie radiowe i biuletyny kolportowane przez kurierów OUN.
Hasła z propagandy UPA:
- „Ukraina dla Ukraińców – Lachów czeka siekiera!”
- „Śmierć Lachom, śmierć kacapom i żydom!”
- „Polacy precz z ziemi ukraińskiej – to nasz kraj i nasza krew!”
- „Kto nie z nami, ten przeciw nam – zdrajców spotka ogień!”
Ulotki zawierały często instrukcje represji:
„Zdradzieckiego Polaka z sąsiedniej wsi zlikwidować nocą, jego dom spalić, rodzinę wypędzić. Nie lękaj się – naród ci wybaczy!”
3. Reakcja władz komunistycznych: LWP, KBW, MO (1944–1947)
Władze PRL powołały specjalne oddziały do zwalczania UPA:
- Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego (KBW)
- Wojska Ochrony Pogranicza (WOP)
- Milicja Obywatelska (MO) i UB
Działania odwetowe:
- LWP w latach 1945–1947 prowadziła operacje pacyfikacyjne, m.in. „Operacja Sanok”, „Operacja Baligród” – z użyciem broni ciężkiej,
- represje spadały także na ludność ukraińską niepowiązaną z UPA, co zwiększało napięcia narodowościowe.
4. Akcja „Wisła” (1947)
Cel operacji:
- Zakończenie działań UPA poprzez rozproszenie ukraińskiej ludności i zniszczenie jej bazy społecznej.
Przebieg:
- Trwała od kwietnia do lipca 1947,
- przesiedlono przymusowo około 140 000 Ukraińców, Bojków, Łemków i Rusinów do tzw. Ziem Odzyskanych (Pomorze, Mazury, Dolny Śląsk),
- zniszczono wiele cerkwi, a część duchowieństwa greckokatolickiego aresztowano.
Skutki:
- Rozbito struktury UPA na terytorium Polski,
- represje dotknęły także osoby niewinne i niezwiązane z podziemiem.
5. Liczba ofiar i mapa zbrodni
Ofiary zbrodni OUN-UPA (1943–1947):
| Narodowość ofiar | Szacunkowa liczba |
|---|---|
| Polacy | ok. 100 000 |
| Żydzi | kilkanaście tys. |
| Ukraińcy (ofiary SB, lojaliści, oporni chłopi) | kilka tysięcy |
| Inne (Ormianie, Czesi, Rosjanie, Romowie) | setki |
6. Literatura i źródła (część 3):
- Grzegorz Motyka, Wołyń ’43. Ludobójcza czystka – fakty, analogie, polityka
- Władysław Filar, Przed akcją „Wisła”. Wybór dokumentów
- Eugeniusz Misiło, Akcja „Wisła”. Dokumenty
- Archiwum IPN: operacje LWP przeciwko UPA 1945–1947
- Dmytro Łeonow, Służba Bezpeky OUN-B: doktryna i praktyka (1939–1954)
Dodaj komentarz